Sera gazı, atmosferde ısıyı tutmaya yarayan gazlardır. Atmosferin çevresinden, yer yüzünde meydana gelen ısıların dışarıya çıkmasını engelleyen sera gazı, ısının yeryüzüne tekrar dönmesine neden olur. Atmosferde çok küçük oranda bulunsa da küresel ısınmaya sebep olması nedeniyle bazı zararları bulunmaktadır. En önemli zararı ise küresel ısınmayı tetiklemesidir. Oluşan bu zararın asıl nedeni, atmosferden çıkması gereken ısının, sera gazları sebebiyle engellenmesidir.

Sera Gazları Nelerdir?

Sera gazları arasında en çok bilinenleri;

• Sülfürhekza Florid (SF6): Sera etkisi bakımından güçlüdür. Elektrik üretiminde kullanılır.
• Perflorokarbonlar (PFCs) ve Hidroflorokarbonlar (HFCs): Hava koşullandırma ve soğutma sistemlerinde tercih edilir.
• Nikröz Oksit (N2O): Bu sera gazı endüstriyel süreçlerle beraber tarımda tercih edilen gübrelerden oluşur. Etkisi ise karbondioksidin 300 katı kadardır.
• Metan (CH4): Doğalgaz üretimi başta olmak üzere hayvancılık ve tarım faaliyetleri nedeniyle açığa çıkar. Etkisi karbondioksidin 25 katı kadardır.
• Karbondioksit (CO2): İnsan faaliyetleri sonucu atmosferde salınmaktadır. (Ormanların yok edilmesi, fosil yakıt kullanımı)

Sera gazları bazı kaynaklarda farklı olarak tanımlanır. Ancak bu gazlar için Kyoto Protokolünün kabul gördüğü bilinmelidir. Öte yandan atmosferde en yoğun oranda bulunan sera gazları karbondioksit ve metandır. Her zaman dengede olması gereken bu gazların günümüzde doğal dengenin üzerinde salındığı bilinir. Sera gazları kaynakları kendi arasında insan kaynaklı, enerji kaynaklı ve sanayi kaynaklı gazlar olarak 3 farklı kategoride ele alınabilir.

Enerji Kaynaklı Sera Gazı Kaynakları: En yüksek orana sahip olan kaynaklardır. Bu durum, sera gazıyla mücadelede öncelikle enerji dönüşüm çalışmalarını beraberinde getirmiştir. Enerji kaynaklı sera gazlarında azalma yaşanırsa, temel sera gazıyla ilgili olumlu gelişmeler söz konusu olacaktır. Bu kaynaklar da kendi arasında aşağıdaki gibi listelenmektedir;

• Kaçak emisyon kaynaklı sera gazları
• Yakıt yanmaları kaynaklı sera gazları
• İnşaat ve imalat kaynaklı gazlar
• Ulaşık kaynaklı gazlar
• Isınma ve elektrik üretimi kaynaklı sera gazları

İnsan Kaynaklı Sera Gazları: Bu gazlar, Antropojenik gazlar olarak da tanımlanır. Doğalgaz ile elektrik üretimi, tarımda sentetik gübre kullanımı, fosil yakıt kullanımı, evel ısıtmalar, hayvancılık ve endüstriyel faaliyetleri içerir. Kendi arasında;

• Atık kaynaklı sera gazları
• Enerji kaynaklı sera gazları
• Arazi kullanımı kaynaklı gazlar
• Tarım kaynaklı sera gazları
• Kazan yakıtları kaynaklı gazlar
• Sanayi kaynaklı sera gazları olarak listelenir.

Sanayi Kaynaklı Sera Gazları: Bu gazlar, insan kaynaklı sera gazlarından oluşur. Benzin ve motorin tüketimi, odun ve kömür yakılması, fosil yakıtların yakılması gibi faaliyetleri içerir.

Sera Etkisine Neden Olan Gazlar

Sera etkisine neden olan gazlar nitröz, metan, karbondioksit, su buharı, florlu gazlar ve nitröz oksittir. Sera etkisinin en önemli ve tehlikeli sonucu olarak kabul edilen küresel ısınma birçok faktöre bağlı olarak gelişebilir. Öncelikle normal şartlarda sera etkisi doğal düzenin bir parçası olarak kabul edilir. Elbette dünya sıcaklığının korunması ve hayatın devam edebilmesi için sera gazlarına her zaman ihtiyaç vardır. Ancak insan faaliyetleri nedeniyle sera etkisine sebep olan gazların miktarı artmaktadır. Sera etkisine neden olan gazlar ve ve özellikleri aşağıda sıralanmaktadır.

Ozon (O3): Ozon tabakası Stratosferde yer alır. Asıl görevi, canlıları zararlı güneş ışınlarında korumaktadır. Ancak bu tabakada kendiliğinden meydana gelen ozon, insan faaliyetleri sonucunda zararlı etkilerini ortaya çıkabilir. Atmosfere direkt olarak salınmayan ozon, azot oksit ve bazı organik bileşiklerin kimyasal tepkimesi sonucunda açığa çıkar.

Nitröz Oksit (N20): Dünyanın azot döngüsü nedeniyle atmosferde doğal olarak bulunmaktadır. Nitsöz Oksit oranının yaklaşık %40’ı insan kaynaklı oluşur.

Metan Gazı (CH4): Küresel ısınmadaki etkisi 25 kattan fazladır. Atmosferde uzun süre kalmasa da genel olarak hayvancılık faaliyetleri, enerji kullanımı ve atıklarla atmosfere salınır.

Karbondioksit (CO2): İnsan kaynaklı salınır. Atmosferde uzun süre kalabildiği için iklim değişikliğini tetikler. Fosil yakıtların yanmasıyla beraber ortaya çıkar. Ayrıca arazilerin verimsiz kullanımı ve ormanların tahrip edilmesi de CO2 salınımına neden olmaktadır.

Su Buharı (H20): Su buharı her sıcaklıkta buharlaşabilir. Diğer sera gazlarıyla beraber incelendiğinde atmosferde yoğun olarak bulunur.

Sıralanan sera etkisine neden olan gazların artışı birçok olumsuz durumu beraberinde getirmektedir. Bunlar listelendiğinde aşağıdaki sonuçlar ortaya çıkar;

• Küresel ısınmayla beraber kutuplarda erime gözlemlenir. Bu erime sonucunda okyanus seviyesi yükselmektedir.
• Buzullar erirken bölgeye yakın olan kıyı kesimlerin su altında kalma riski vardır.
• Sıcaklıklar artar.
• İklim değişiklikleri gözlemlenir.
• Mevsimlerin dengesi bozulur.
• Toprak kaymaları artar.
• Kuraklık ve çölleşme yaşanır.

Sera gazlarının azaltılması için bazı önlemler alınabilir. Bunlar;

• Sera gazı emisyon sınırlamaları getirilebilir.
• Sulak alanlar koruma altına alınabilir.
• Ömrü dolmuş (yaşlı) araçların kullanımı azaltılabilir.
• Fosil yakıtların kullanımı engellenebilir.
• Yeşil alanlar artırılabilir.
• Araç yerine bisiklet kullanımı yaygınlaştırılabilir.
• Enerji verimi düşük olan cihazlar yerine alternatif cihazlar kullanılabilir.
• Ormanlık alanlar artırılabilir.
• Yalıtımlı bina sayısı artırılabilir.

Sera Gazı Emisyonu Nedir?

Sera gazlarının insan faaliyetleri sonucunda atmosfere salınmasına, sera gazı emisyonu adı verilir. Endüstriyel süreçler başta olmak üzere fosil yakıt yakılması, tarımsal uygulamalar ve ormanlara zarar verilmesi, sera gazı emisyonunu artırır. Sera etkisini güçlendiren bu faaliyetler küresel ısınmaya davetiye çıkarır.

Sera gazı emisyonlarının iklim değişikliği üzerinde olumsuz etkileri bulunmakla beraber ekonomi ve ekosistem üzerinde de etkilidir. Bunlar;

• Küresel Isınma: Sera gazları, sera etkisini artırdığından dünya yüzey ısısının artmasına neden olur. Tarımsal faaliyetlerle beraber fosil yakıt yakılması ve ormansızlaşma gibi durumlar, iklimin genel sıcaklığını yükseltmektedir.
• İklim Değişikliği: Sera gazı emisyonlarının artması, iklim sistemine olumsuz etkide bulunur. Deniz seviyelerinde yükselme, beklenmeyen hava olaylarının yaşanması ve hava sıcaklıklarının artması bu değişiklikler arasındadır. İklim değişikliği ayrıca ekosistemler, su kaynakları ve tarım üzerinde de olumsuz etkilere neden olur.
• Ekosistem: İklim değişikliğiyle beraber ekosistemin dengesi bozulmaya başlar. Bu durumda birçok canlı türü yok olma tehlikesiyle karşılaşır.
• Ekonomik Etkiler: İklim değişikliğiyle beraber ekonomik faaliyetler de olumsuz etkilenir. Doğal afetlerin artması, su kaynaklarının artması ve tarımda verimliliğin düşmesi, sera gazı emisyonlarının bir sonucu olarak ele alınabilir. Haliyle toplum ve devletler açısından ciddi mali sonuçları beraberinde getirir.

Oksijen Sera Gazı mıdır?

Sera gazları, sera etkisine neden olan gazlardır. Ayrıca bunlar atmosferde ısı tutma özelliğine sahiptir. Atmosferde bol miktarda oksijen de bulunur fakat kızılötesi ışınlarla tepkimeye girmez. Bu yüzden sera etkisine herhangi bir katkıda bulunmazlar. Ek olarak oksijen, ısıyı tutma kapasitesine sahip değildir. Bu nedenlerden kaynaklı oksijen bir sera gazı olarak kabul edilmemektedir.