Herhangi bir yatırım ya da projenin finansal, hukuki, ekonomik ve teknik açıdan değerlendirilerek başarısını analiz eden rapora fizibilite raporu denir. Projelerin başlangıcında hazırlanan bu rapor birtakım ana unsurları içerir. Pazar analiziyle projenin hedef kitlesi, pazardaki yeri, arz talep durumu ve rekabet analizine bakılır. Teknik fizibilitede temel ihtiyaçlar, alt yapıya, ihtiyaç duyulan ekipmanlara ve teknoloji ihtiyaçlarına göre sınıflandırma yapılır. Finansal analizde yatırımın geri dönüş süresiyle beraber nakit akışı, kar ve zarar tahminleri incelenir. Kısaca projenin mali boyutunun değerlendirildiği alandır. Yasal fizibilitede ise sektörel düzenlemelere, ruhsatlara ve izinlere uygun olup olmadığı incelenir. Ayrıca ÇED ve risk analizi de raporun unsurları arasında yer almaktadır.

Bu raporun asıl amacı, yatırım veya proje kararlarının doğru ve bilinçli bir şekilde verilmesini sağlamaktır. Genelde uzun vadeli projeler ile büyük yatırımlar için bu raporun hazırlanması, başlangıçta operasyonel ve mali başarısızlıkların önüne geçebilir. Profesyonel kurumlardan destek alınarak fizibilite raporu hazırlanmalıdır.

Fizibilite Raporu Ne Demektir?

Fizibilite raporu, projelerin ya da yatırımların uygulanabilirliğini çok detaylı bir şekilde analiz eden çalışmalar bütünüdür. Yasal, mali, ekonomik, çevresel boyutlar ve teknik detaylar incelenerek başarılı olup olunamayacağına dair öngörüler bu raporda ortaya çıkar. Bir projeye başlamadan önce devreye alınıp alınamayacağına karar vermeden önce ilgili projenin ne kadar gerçekçi olduğunu görmek için Fizibilite raporu hazırlanır.

Projenin teknik ihtiyaçlarının analiz edildiği bu raporda alt yapı, personel, teknoloji ve benzeri konular detaylı olarak ele alınır. Ayrıca rekabet ortamıyla birlikte potansiyel müşteri kitlesinin araştırılması adına Pazar analizi yapılmaktadır. Bir sonraki aşamada yasal çerçevelerin incelemesi için değerlendirmeler devam ederken projenin çevreye olan etkileri de ele alınır. Çevresel etki analizinde sürdürülebilirlik açısından yapılması gerekenler incelenir. En önemlisi de projede karşılaşılabilecek tüm riskler tespit edilir ve bu riskleri azaltmak amacıyla çıkarımlar yapılır. Çok sağlam bir veri temeli sunan fizibilite raporu, kaynakların verimli kullanımını beraberinde getirir.

Fizibilite Raporu Ne Zaman Hazırlanır?

Fizibilite Raporu, bir yatırım planı ya da proje fikrinin gündeme gelmesiyle hazırlanmaya başlanır. Raporun hazırlanma sürecinde projenin uygulanabilirliği değerlendirileceği için karar vericiler de doğru bir yol haritasıyla aksiyon almaya başlar. Fizibilite Raporu genelde aşağıdaki durumlarda hazırlanmaktadır;

1. Çevresel ve Yasak Uygunluk: Projenin çevresel etkilerini incelemek ve yasal çerçevede uygun olup olmadığına bakmak için hazırlanır.
2. Fon Bulma ya da Proje Finansmanı: Günümüz bankaları, finansman sağlayıcıları ya da yatırımcılar, projeye fon sağlamak amacıyla bu raporu talep edebilir. Bu sayede yatırımcılar projenin ne kadar kar sağlayacağına dair güvence almış olur.
3. Maliyetli ve Büyük Ölçekli Projeler: Maddi kaynakların uygun bir şekilde kullanıldığından emin olmak amacıyla Fizibilite Raporu hazırlanır. Ayrıca finansal kayıpları önlemek için kapsamlı bir fizibilite çalışması da yapılmaktadır.
4. Yeni Projeler: Ürün geliştirme, yeni bir fabrika ya da tesis gündeme geldiğinde yatırımın uygulanabilirliği, bu rapor sayesinde görülür.

Fizibilite Raporu, herhangi bir projenin aslında tüm yönleriyle değerlendirilmesini sağlar. Bu yüzden hem planlama hem de karar verme aşamasında çok önemli bir adım olduğu bilinir. Projenin başlangıç aşamasında hazırlanan rapor, yine projenin uygulama sürecinde ciddi bir belge şeklinde tanımlanır.

Fizibilite Raporlarına Hangi Firmalar İhtiyaç Duyar?

Fizibilite raporlarına genelde yüksek yatırım gerektiren projelerde devreye alınır. Büyük ölçekli yatırım yapmayı planlayan şirketler her zaman fizibilite raporuna ihtiyaç duyar. Bu kapsamda en fazla ihtiyaç duyan sektör ve firmalar aşağıdaki gibidir;

1. Kamu Kuruluşları: Kamu projeleri başta olmak üzere sosyal projeler, enerji santraller, ve alt yapı yatırımları yapılırken bu rapor sayesine maliyet ve fayda kriterleri değerlendirilir.
2. Lojistik ve Ulaştırma Firmaları: Lojistik merkez, demiryolu, havaalanı ya da liman kurmayı amaçlayan firmalar, uzun vadeli sürdürülebilirlik için fizibilite raporu hazırlamaktadır.
3. Ar-Ge ve Teknoloji Firmaları: Maliyeti yüksek olan Ar-Ge projeleri ile beraber yeni ürün geliştirme ya da teknolojik yatırımların finansal değerlendirmesini yapmak amacıyla fizibilite raporuna ihtiyaç duyulur.
4. Tarım ve Gıda Firmaları: Tarım projeleri, çiftlikler ya da gıda işletme tesisleri yatırımlarından önce piyasa talebi ve maliyetlerin geri dönüşünün saptanması için fizibilite çalışması yapılır.
5. Otelcilik ve Turizm Firmaları: Turistik tesis, tatil köyü veya yeni bir otel açmak isteyen firmalar konumun uygunluğu, pazardaki rekabet ve yatırımın geri dönüşünü görmek amacıyla bu rapora ihtiyaç duyar.
6. Sağlık Sektörü: Sağlık merkezleri, laboratuvar ya da hastane gibi büyük tesis yatırımlarından önce operasyonel ve finansal analiz için fizibilite raporuna ihtiyaç vardır.
7. Maden ve Enerji Şirketleri: Yenilenebilir enerji projeleri, madencilik tesisleri ve enerji santralleri gibi yüksek yatırımlı projelerde fizibilite raporu hazırlanır. Çünkü bu rapor sayesinde projenin çevresel uygunluğu ve yasal olup olmadığı incelenir.
8. Gayrimenkul ve İnşaat Şirketleri: Büyük ölçekli alt yapı projeleri, iş merkezi, alışveriş merkezi ya da konut projeleri tasarlayan şirketler, projelerinin karlılık ve yapılabilirliğini görmek amacıyla fizibilite çalışması yapmaktadır.
9. Üretim ve Sanayi Firmaları: Üretim kapasitesini artırmak, yeni bir fabrika kurmak ya da ürün geliştirmek isteyen şirketler bu rapor ile mali ve teknik ihtiyaçlarını değerlendirir.

Fizibilite Raporları Nasıl Hazırlanmalı?

Fizibilite raporlarının hazırlanma sürecinde bazı temel adımlar vardır. Öncelikle bir proje ya da yatırımın tüm yönleriyle değerlendirilerek sonuçlara karar vermek için hazırlanan bu raporda gerekli adımlar aşağıdaki gibidir;

1. Tanım ve Amaç: Projenin ana amacı, vizyonu ve hedefleri belirlenir. Bu aşamada projenin kapsamı da tanımlanır.
2. Pazar Analizi: Pazar analizi projenin hedeflediği pazarda mevcut talep ve arzın kontrol edilmesini sağlar. Burada hedef kitlenin özelliklerine bakılır ve davranışları incelenir. Aynı durum rekabet analizi için de geçerlidir.
3. Teknik Fizibilite: Teknik aşamada ihtiyaç duyulan ekipman ve teknolojiler belirlenir. Ayrıca insan kaynağı ve zaman çizelgesiyle iş planı hazırlanır.
4. Finansal Analiz: Finansal analiz yapılırken gelir tahminleri, maliyet tahminleri, nakit akışı analizi ve yatırımın geri dönüş süresi ele alınır.
5. Yasal Fizibilite: Projenin gerektirdiği ruhsatlar, izin ve lisansların incelendiği süreçtir. Çevresel ve sosyal etkiler ile beraber sektörel mevzuat uyumluluğu değerlendirilir.
6. Risk Analizi: Riskler belirlendikten sonra risk yönetimi ve azaltma stratejileri ele alınır.
7. ÇED: Çevresel etki değerlendirilmesi ile projenin çevreye olan etkisi kontrol edilir. Toprak, hava ve su kirliliği ana konulardır.
8. Sonuç ve Tavsiyeler: Sıralanan bu süreçlerin son aşamasında projeye karar verilir. Genel değerlendirme yapılırken karar tavsiyeleri ve alternatif çözümler de önerilir.

Ekol Çevre Danışmanlık Fizibilite Raporlarını Nasıl Hazırlar?

Ekol Çevre Danışmalık, fizibilite raporlarını hazırlarken her zaman kapsamlı bir yaklaşıma uygun hareket eder. Yani yasal gereksinimler başta olmak üzere teknik analizler ve çevresel faktörler değerlendirilir. Firmalar bu sayede çevreye duyarlı ve sürdürülebilir bir projeyi hayata geçirebilir. Ekol Çevre Danışmanlık firması sırasıyla fizibilite raporunu aşağıdaki aşamalara göre hazırlar;

1. Ön değerlendirme ve proje tanımlaması
2. Çevresel etki değerlendirme çalışmaları (ÇED)
3. Yasal uyum ve düzenleme kontrolleri
4. Teknik fizibilite
5. Çevresel teknoloji kullanımı
6. Finansal analiz
7. Ekonomik analiz
8. Çevreye duyarlı alternatifler geliştirme
9. Sonuç ve öneriler

Bu süreçleri kapsamlı bir şekilde ele alarak raporu hazırlayan Ekol Çevre, raporun sunumu ve görsel destek süreciyle çalışmaları sonlandırır. Raporun anlaşılabilir olması amacıyla görsel unsurlardan yararlanan firma, çevreye duyarlılığı vurgulayan kapsamlı grafikler kullanmaktadır.

Hangi Kurumlar Fizibilite Raporlarını Talep Eder?

Fizibilite raporlarını talep eden kurumlar;

1. Yatırım fonları
2. Risk sermayesi şirketleri
3. Kredi sağlayıcı kurumlar
4. Dünya Bankası
5. Avrupa Birliği
6. Birleşmiş Milletler
7. Avrupa Yatırım Bankası
8. Kalkınma ajansları
9. Enerji Bakanlığı ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu
10. Belediyeler
11. Yerel yönetimler
12. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
13. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı
14. Sağlık Bakanlığı
15. Borsa İstanbul şeklindedir

Bu kurumların yanı sıra özel sektör firmaları da fizibilite raporu talep edebilir. Girişim sermayesi şirketleri, proje geliştirme firmaları ve danışmanlık şirketleri yatırımcı çekmek ya da kamuyla iş yapmak isteyen firmalar için fizibilite raporlarını devreye alır. Aslında bu raporlar sadece teknik ve mali açıdan değil, sosyal uyumluluk, çevresel ve yasal anlamda pek çok kurumun talep ettiği bir belgedir. Çevreye etkisi yüksek olan, riskli ve büyük çaplı projelerde ise zorunlu olduğu unutulmamalıdır.