En temel tanımıyla küresel iklim değişikliği, dünyadaki iklimin uzun vadedeki değişimidir. Söz konusu değişimlerin neredeyse tamamı insan faaliyetleri kaynaklıdır. Doğal değişimlerle beraber insan etkisiyle meydana gelen atmosfer bileşim değişiklikleri de bu kategoride incelenmektedir. Tarımsal uygulamalar, fosil yakıtların kullanımı ve ormansızlaşma gibi etkenler, küresel iklim değişikliğine neden olan en büyük faktörlerdir.

 

Dünyanın iklim dengesinin her geçen gün değişmesi, ekosistem üzerinde kalıcı etkiler bırakmaya devam etmektedir. Günümüzde dikkat edilmesi gereken bu kavram için tüm dünya ülkelerinin en kısa sürede doğanın dengesini tekrar kazandırmaya başlaması beklenir. Ayrıca gelecek nesillerin de iklim krizi yaşamaması adına ciddi adımlar atılması şarttır. Sivil toplum kuruluşları bu konuda faaliyet gösterse de devletlerin enerji politikaları ve bireylerin tüketim alışkanlıklarının değişmesi önemlidir.

Küresel İklim Değişikliği Nedir Kısaca?

Küresel ısınma terimiyle sık sık karşımıza çıkan küresel iklim değişikliği sebep ve sonuç bakımından birbirine benzer olsa da içeriği itibariyle farklıdır. Küresel iklim değişikliği, rüzgar, yağış ve sıcaklık gibi hava olaylarının dünya çapında değişmesidir. Küresel ısınma, dünyanın ortalama sıcaklığındaki artıştır.

Gezegenimiz var olduğundan bu güne kadar iklim değişikliği yaşamıştır. Elbette söz konusu değişimler doğal döngüde devam etmiştir. İklim değişikliği ayrıca birbiriyle etkileşim halinde olan faktörlerin sonucunda yaşanmaktadır. Bunlar;

• Yer kabuğu (Litosfer)
• Su (Hidrosfer)
• Buz tabakaları ve donmuş sular (Kriyosfer)
• Canlılık (Biyosfer)
• Hava (Atmosfer)

İklim değişikliği ayrıca yağış değişimleri ve kalıcı sıcaklığı ifade etmektedir. Atmosferdeki sera gazlarının artışına bağlı olarak gerçekleşen bu durumlar hem insan hem de doğal olaylarla ortaya çıkar. Atmosferde bulunan sera gazları ise; Nitröz oksit, su buharı, karbondioksit, kloroflorokarbon, metan, ozon, hidroflorokarbon olarak sıralanmaktadır.

Küresel İklim Değişikliğinin Olası Sonuçları

Küresel iklim değişikliğinin kısa ve uzun vadeli olası sonuçları bulunmaktadır. Erken dönemde fark edilebilir etkiler genelde hava olaylarıyla ilgilidir. Beklenmedik zamanda şiddetli hava durumlarının gerçekleşmesi, dikkat çeken sonuçlar arasındadır. İklim değişikliği için yeteri kadar önlem alınmaması, ülkeleri ekonomik olarak da olumsuz etkilemektedir. Kısa vadeli yani önümüzdeki süreçte sık sık karşılaşabileceğimiz sonuçlar;

• Kuraklık
• Sel
• Orman yangınları
• Sıcak hava dalgaları
• Şiddetli kasırgalar olarak sıralanabilir.

Küresel iklim değişikliğinin olası sonuçları arasında uzun vadeli olanları ise;

• Gıda ve su tedarik etmede güçlük
• İçme suyundaki kalitenin azalmasına bağlı ortaya çıkabilecek hastalıklar
• Hava kirliliği sebebiyle yaşanacak hastalıklar
• Alerjenler sebebiyle solunum hastalıkları
• Şiddetli hava olaylarıyla birlikte insanların yaralanması veya hayatını kaybetmesi
• Sıcaklık artışına bağlı hastalıklar
• Deniz seviyelerinin yükselmesi
• Dağlık bölge yapılarında değişme
• Canlı ekosistemin bozulması
• Donmuş kıta parçalarının yapısında değişme
• Olağanüstü yağışlar

Küresel iklim değişikliği küresel ölçekteki enerji tüketimiyle ilişkilidir. Fosil yakıtların sürekli tüketilmesi, atmosfere salınan gazların sera etkisi yaratmasına neden olur. Bu da atmosferdeki dengeyi bozarak iklim değişikliğini beraberinde getirir. Aslında küresel ısınma, iklim değişikliğinin en önemli sonuçlarından biridir. 2020 itibariyle sıcaklık artışlarının katlanarak ilerlemesi aslında yakın vadede birçok sonucun yaşanabileceğinin göstergesidir. Bu kapsamda Birleşmiş Milletler İklim Komisyonlarının 2030 hedefleri arasında küresel enerji kullanımının %35 oranına kadar azaltılması gerektiğine dair açıklaması bulunmaktadır.

 

Türkiye açısından da iklim değişikliğinin ele alınması gerekir. Ülkemiz iklim değişikliğinden en çok etkilenen bir kuşakta yer alır. Jeopolitik konumu başta olmak üzere bilinçsiz tüketim ve sanayi ağırlıklı ekonomi sebebiyle 2019 yılında gerçekleştirilen ölçümde, karbon salınımı 4.75 bin ton olarak açıklanmıştır. Bu rakam diğer ülkeler arasında Türkiye’nin 18. sırada olduğunu göstermiştir.

 

Ülkemizin dört tarafı denizlerle çevrilidir. Ayrıca iç kısımda karasal iklim hakimdir. Bu yüzden coğrafyamız, iklim değişikliğinin kritik etkileriyle karşı karşıya kalmaktadır. Uzun vadede oluşabilecek bu etkileri sıralayacak olursak;

• Su kıtlığı
• Kuraklık
• Dağıtım ve üretim sistemlerinde bozulmalar
• Ekonomik sorunlar
• Kıyı bölgelerinde su taşkınları
• Yaz aylarında sıcaklığın artmasıyla beraber yaşanabilecek ölümler
• Gıda üretiminin şiddetli yağış ve sıcaklık sebebiyle durması
• Deniz seviyelerinin yükselmesi
• Özellikle Karadeniz bölgesinde heyelan ve sel felaketlerinin yaşanması

Küresel İklim Değişikliğinin Nedenleri

Küresel iklim değişikliğinin nedenleri birçok faktöre bağlıdır. Yaşanan bu krizin asıl nedeninin tamamen insan faaliyetlerinden kaynaklandığı da bilimsel açıdan kanıtlanmıştır. Öncelikle sera gazları, insan faktörü ve tarım gibi faaliyetler için ele alınması gereken küresel iklim değişikliği için bireysel önlemlere hızlıca geçiş yapılması gerekmektedir.

 

• Tarım: Sera gazı emisyonlarının artmasının en önemli sebebi tarımdır. Çünkü besi alanı oluşturmak için ağaçların kesilmesi ve toprağın ilaçlanması gibi faaliyetler sera gazı emisyonun artırır. Ayrıca bu işlemler için sağlanan lojistik faaliyetler de sonuç itibariyle küresel iklim değişikliğine olumsuz etki yapar.
• Sera Gazları: Metan, su buharı ve karbondioksit gibi fazlar sera gazlarıdır. Bu gazların artması, atmosfer üzerinden uzaya yansıyan ışınların azalmasına neden olur. Bu durum da küresel ısınmanın etkisini artırır.
• İnsan: Yalnızca ulaşım, ısınma ve elektrik ihtiyacı için kullanılan fosil yakıtlar, küresel iklim değişikliğinin artışını destekler. Bu kapsamda gündelik yaşama konu olacak her türden faktör, küresel iklim değişikliğinin nedenleri arasındadır.
• Küresel iklim değişikliği yapay ve doğal nedenler olarak iki farklı şekilde ele alınabilir.

 

Yapay nedenler;

• Tüketim alışkanlıkları
• Madencilik faaliyetleri sonucunda açığa çıkan gazlar
• Madencilik faaliyetleriyle beraber yeryüzü yapısında değişim
• Nüfusun artmasıyla birlikte karbon ayak izi oranının ciddi oranda yükselmesi
• Geri dönüşümün yeteri kadar yapılmaması sebebiyle sürekli büyüyen katı atık sahaları
• İnsan kaynaklı orman yangınları
• Ormanların yok edilmesi
• Organik materyallerin yakılmasıyla beraber atmosfere karışan kükürtdioksit
• Fosil yakıtlar olan doğalgaz, petrol ve kömür yakılması şeklindedir.

Küresel iklim değişikliğinin doğal nedenleri ise şu şekildedir;

• Su buharı
• Doğal orman yangınları
• Yanardağ patlamalarından sonra açığa çıkan aerosoller
• Güneş patlamaları sonucu yayılan radyasyon ve sonrasında sıcaklığın artması
• Hayvan tüketimiyle ortaya çıkan karbondioksit ve metan gazı salınımı
• Hayvan dışkılarından salınan metan gazı ve karbondioksit
• Donmuş topraklarda karbon sızıntısı (Özellikle tundra iklimli bölgeler ve kutuplar)
• Güneş lekelerinin meydana getirdiği manyetik alanlar ve bu durumla birlikte sıcaklığın artması

Küresel İklim Değişikliği Nasıl Önlenir?

Küresel iklim değişikliği için bazı çözümlerin devreye alınması gerekir. Bunlar;

• Enerji tasarrufu sağlamak
• Doğal alanları korumak ve ağaçlandırmak
• Toplu taşıma araçları kullanmak
• Yenilenebilir enerji kullanımını yaygınlaştırmak
• Tam geri dönüşüm sürecine geçiş yapmak

 

Enerji Tasarrufu: Kullanılmayan elektrikli aletlerin fişten çekilmesi, evde ısı yalıtımının artırılması ve tasarruflu ampuller kullanmak, küresel iklim değişikliğinin önlenmesinde alınacak tedbirler arasındadır.

Ağaçlandırma: Karbon yutaklarının artırılmasına yardımcı olan ağaç dikme faaliyetlerinin çoğaltılması gerekir. Ayrıca doğal alanlar da korunmalıdır.

Geri Dönüşüm: Doğal kaynakların korunması için atıkların geri dönüşümü çok önemlidir.

Ulaşım: Araç kullanımın azaltılması ve yürüyüş – bisiklet kullanımının artırılması önemlidir. Bu kapsamda toplu taşıma araçları tercih edilebilir.

Yenilenebilir Enerji: Hidroelektrik, rüzgar ve güneş gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması gerekir. Bu sayede fosil yakıt kullanımı azalır ve sera gazı emisyonları da düşer.

 

Küresel iklim değişikliğine karşı ülkelerin alabileceği önlemler;

 

• Küresel düzeyde iklim değişikliğiyle mücadele etmek adına ortaklıklar kurmak
• Sürdürülebilir kalkınma hedefleri oluşturmak ve bu kapsamda sık sık organizasyonlar geliştirmek
• Su kaynaklarını korumak
• Yerli tüketim ve üretimi desteklemek
• Orman ve tarım arazilerini korumak
• Yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş yapmak
• Fosil yakıt tüketimini denetim altına almak

İklim Değişikliği ve Karbon Ayak İzi Arasındaki Bağlar

İklim değişikliği yapay veya doğal sebeplerle gerçekleşmektedir. Bu kapsamda karbon ayak iziyle doğrudan ilişkili olan iklim değişikliği için bireysel önlemler almak gerekir. Karbon ayak izi, insan faaliyetlerinin doğada bıraktığı tahribatı tespit etmek adına geliştirilen bir yöntemdir. İnsanların doğrudan veya dolaylı olarak atmosfere yaydığı sera gazları, karbondioksit cinsinden hesaplanır ve karbon ayak izi ölçümü yapılır. Karbon ayak izi hesaplama sayfasından bu konuda daha fazla bilgi edinebilir ve hesaplama yapabilirsiniz.

Karbon ayak izini azaltmak ve bu sayede iklim değişikliğine olumlu katkıda bulunmak için yapılması gerekenler şu şekildedir;

• Elektronik araçların bilinçli kullanılması
• Yeşil alanların korunması ve artırılması
• Çevre temizliğine dikkat edilmesi
• Beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi
• Tarım ve su arazilerinin korunması
• Arazilerin korunması adına daha az et tüketimi, şeker, işlem görmüş yap ve alkol gibi gıdaların tüketiminin sonlandırılması
• Ev içi enerji kaynaklarının tasarruflu kullanılması
• Uçak yolculuklarının azaltılması
• Araç kullanma yerine bisiklet veya yürüyüş faaliyetlerine geçilmesi

 

Evde Bitki, Sebze, Meyve ve Çiçek Yetiştirmek: İmkanı olan her birey evde her türden yeşillik ve bitki yetiştirebilir. Balkonu olanlar ise hormonsuz domates, biber, kekik, nane ya da fesleğen gibi bitkiler ekebilir. Bu süreç çevredeki ekosistemin gelişmesine katkıda bulunur. Örnek olarak; Aloe Vera bitkisi gece saatlerinde oksijen üretmekte ve havanın temizlenmesine katkıda bulunmaktadır.

Paketli Gıdaları Azaltmak: Marketlerde satılan paketlenmiş gıdaların tüketimi yoğun olarak gerçekleşmektedir. Ayrıca tek kullanımlık plastikler de aynı şekilde rağbet görmektedir. Geri dönüştürüldüğü belirtilen plastiklerin aslında birkaç defa geri dönüştürülebilen bir madde olduğu unutulmamalıdır. Plastiklerin yakılması ciddi anlamda karbon salınımına neden olduğu için iklim değişikliğini de bir şekilde tetiklemektedir.

Mevsiminde Tüketim Yapmak: Bireysel olarak alabileceğimiz önlemler arasında yerel ürün tüketimi de bulunuyor. Ayrıca sebze ve meyvelerin mevsiminde tüketilmesi önemlidir. Bunun nedeni, farklı mevsimlerde tüketilmek için üretilebilen ürünlerin büyük bir enerji sarfiyatına sebep olmasıdır. Örnek olarak kış döneminde çilek üretmek amacıyla büyük seralarda ısıtma işlemi yapılır. Bu ısıtma işlemlerinde teknolojinin tüm imkanları kullanıldığı için gaz salınımı ciddi oranda artıyor.

Toplu Taşıma Araçlarını Kullanmak: Karbon salınımını engellemek için kişisel araçlar yerine metro, tramvay veya otobüs gibi toplu taşıma araçlarını kullanabilirsiniz. Sağlık açısından baktığımızda ise bisiklet kullanımına özen gösterebilirsiniz.

Elektrikli Araç Kullanımı: Elektrikli araç kullanımı tüm dünyada yaygınlaşmaya devam ederken hidrojenli araçların da hayatımıza girmeye başladığını görebilirsiniz. Karbon salınımını engellemek amacıyla ulaşımda araç kullanmak isteyenlerin bu tür vasıtaları tercih etmesi yeterli olacaktır.

Isıtma Sistemlerinde Elektrik Kullanmak: Ev ısıtma sistemlerinde petrol ve doğalgaz bazlı değil, elektrik bazlı cihazlar kullanmak, küresel ısınmaya karşı alınabilecek tedbirlerdendir. Elektrik çok masum olmasa da mazot ve doğalgaza karşı çevre dostu ve verimli olduğu söylenebilir. Bu yüzden elektrikle çalışan şofben, kalorifer veya kombi tercih edilebilir.

Isı Yalıtımını Artırmak: Kış aylarında pencere ve kapı aralıklarından yaşam alanlarına giren soğuğu engellemek adına ısı yalıtımının artırılması gerekir. En basit yöntemle vakumlu ürünler sayesinde ev içi yalıtım sağlanabilir. Çatı ve dış cephe yalıtımı da bu süreçte daha az elektrik ve doğalgaz yakmanızı sağlayacağı için karbon salınımını azaltacaktır.

Ağır Kimyasallar Kullanmak: Yaşam alanlarında temizlik için ağır kimyasal içerikli deterjan, temizlik jelleri ve çamaşır suyu kullanılmaktadır. Ancak bu ürünler lavabolardan toprağa, akarsulara, göl ve denizlere ve hatta okyanuslara karışmaktadır. Sonuç olarak su ve hava kirlendiği için karbon salınımı da artmaktadır.

Elektrikli Ev Aletlerini Daha Az Kullanmak: Fırın, saç kurutma makinesi ve ütü gibi ürünleri az kullanılması önemlidir. Tüm elektrikli ısıtıcıların kullanımının azaltılması daha az elektrik tüketimi ve tasarruf anlamına gelir. Ayrıca kullanmadığınız elektrikli ev aletlerinin prizden çekilmesi de ekonomik anlamda tüketicileri rahatlatacaktır.

LED Ampul Kullanmak: Enerji tasarrufu yaparken LED ampul kullanımına özen gösterilmelidir. Daha önce kullanılan armut şeklindeki ampullerin elektriği %90 oranında ısıya çevirdiği biliniyor. Ancak LED ampuller sayesinde elektriğin %10’u ile yeterli aydınlatma sağlanabiliyor.