Suyun atmosferin üst katlarında yoğunlaştıktan ve yağış olarak yeryüzüne düşmesinin ardından buharlaşma yoluyla yeniden atmosfere dönmesine su döngüsü adı verilir. Su döngüsü, yeryüzündeki suyun sürekli olarak atmosfer, kara ve deniz arasında hareket ettiği karmaşık bir süreçtir. Bu döngü, doğanın dengesini koruması açısından son derece önemlidir ve yaşamın devamlılığını sağlar.

Su döngüsü, birden fazla süreçten meydana gelmektedir. İlk olarak, suyun denizlerden, göllerden ve nehirlerden buharlaşmasıyla başlar. Güneşin ısısı ile buharlaşan su, atmosferin üst katmanlarına yükselir. Burada yoğunlaşan su buharı, bulutları oluşturur ve zamanla yoğunlaşma devam eder. Bu süreç, suyun gaz halinden sıvı hale geçişini içerir ve bulutların oluşumuna katkıda bulunur.

Yoğunlaşan su buharı, yağmur, kar, dolu veya karla karışık yağmur şeklinde yeryüzüne düşer. Yağış olarak yeryüzüne düşen su, nehirler ve yer altı suları aracılığıyla tekrar denizlere ve okyanuslara taşınır. Bu su, tekrar buharlaşarak atmosferdeki yolculuğuna başlar ve su döngüsü sürekli olarak tekrarlanır. Bu süreçler, suyun gezegenimizin her köşesine eşit şekilde dağıtılmasını ve su kaynaklarının yenilenmesini sağlar.

Bu süreçler şu şekilde oluşur;

• Bitkilerin terlemesi
• Su kaynağı
• Sızma
• Yer altı suyu depolaması
• Tatlı su depolaması
• Akarsu akışı
• Yüzey akışı
• Yoğunlaşma
• Suyun atmosferde depolanması
• Buharlaşma
• Suyun okyanuslar tarafından depolanması

Su Döngüsü Nedir? Kısaca Anlatım

Yeryüzüne yağış olarak ulaşan suyun, güneşin etkisiyle tekrar atmosfere dönmesidir. Bu dönüş terleme ve buharlaşma yoluyla gerçekleşmektedir. Aslında su her zaman doğal bir döngü içerisinde olduğundan izlenim bakımından yoğun görülür. Fakat sular buzlu olarak depolanırken büyük bir kısmı da tuzlu yapıdadır. Doğal bileşenlerindeki değişmeler aslında iklimle ne kadar iç içe bir yapıda olduğunu da göstermektedir.

Güneş ve dünya sistemi içinde her yerde bulunan su, sıvı, katı ve su buharı şeklinde bulunur.

 

Ayrıca dünyadaki suyun yaklaşık %70’i okyanuslarda bulunur. Binlerce canlı türüne ev sahipliği yapan okyanusların dışında karada yaşamın olmasını sağlayan tatlı su döngüsü de milyarlarca yıl önceden günümüze kadar devam etmektedir. Okyanuslarda yer alan tuzlu su önce buharlaşır ve atmosfere karışır. Daha sonra yağışla dünyaya geri döner. Karaya yağan su yapay hazenelerde ya da göllerde tutularak nehirler üzerinden akar. Bu akış ile beraber topraktan süzülür ve hem yer altı hem de yer üstü havzalarının dolmasını sağlar.

Su Döngüsü Aşamaları

Su döngüsü aşamaları birden fazla süreci kapsar. Bunlar;

Bitki Terlemesi: Bitkilerin kök bölgesinden alınan suyun, yaprak alt kısımlarındaki gözeneklere taşınması ve daha sonra buharlaşarak atmosfere iletilmesidir. Yeryüzündeki su miktarının çok büyük bir bölümü bu şekilde atmosfere geri dönmektedir.

Su Kaynağı: Su kaynakları, yer yüzünden akiferin ayni geçirimli jeolojik birimlerin taşacak kadar su dolmasıyla beraber oluşur. Farklı kaya türleri içinde de oluşabilen su kaynakları genelde asidik ve kolay kırılabilen malzemelerin içeriğinde yer alır. Bu kayalar kırılma ve çözülme sırasında boşluklar meydana getirir.

Yer Altı Suyu Depolaması: Suyun büyük miktarları yer altında depolanmaktadır. Bu sular yüzeyden aşağıya doğru sızmaya devam eden yağışlardan oluşur. Ayrıca her mevsim değişen oranlarda içeriğinde su barındıran toprağın üst yüzeyleri ise doymamış katmanları ifade eder. Doymamış katmanların altında yer alan kaya parçalarındaki gözenek, çatlak ve boşluklar tamamen su ile dolabilir. Yer altı suları da bu şekilde depolanmaktadır.

Sızma: Dünyanın herhangi bir bölgesine kar veya yağış olarak düşen suyun ciddi bir bölümü yer altına doğru süzülür. Kaya ve topraklara doğru suyun süzülmesine sızma adı verilir. Suyun ne kadar sızdığı ise farklı kriterlere bağlı olarak değişmektedir.

Tatlı Su Depolaması: Su döngüsü içerisinde yer alan ve karalarda biriken bölüme, tatlı su depolaması adı verilir. Tatlı su bataklıkları, havuzlar, göller, nehirler ve barajlar yüzey suyu tatlı su depolarını meydana getirir.

Akarsu Akışı: Çay, dere veya bir nehir içinden akan suyun miktarı, akarsu akışıyla açıklanır. Nehir, dere ya da çaylar kendi yatakları içinden yüzeyin alt kısmına doğru su bırakır ve yer altında bulunan akiferlerin dolmasını sağlar.

Yüzey Akışı: Yüzey akışı, dünyaya düşen yağmurun bir kısmının toprak tarafından emilmesi ve ardından eğim yönünden akışa geçmesini ifade eder.

Yoğunlaşma: Havadaki su buharının sıvıya dönüşmesi halidir. Su döngüsü bakımından önemli bir yere sahip olan yoğunlaşma, bulutlar aracılığı ile suyun dünyaya yeniden geri dönmesine olanak sağlar. En basit tanımıyla, buharlaşmanın tam tersidir.

Suyun Atmosferde Depolanması: Suyun atmosferde depolanma süreci bulutlanma ile olur. Ayrıca küçük su zerreleri bulutsuz günlerde bile atmosferde bulunmaktadır.

Okyanuslarda Su Depolanması: Buharlaşma ve küresel yağış sonucunda oluşan okyanuslar da su döngüsü üzerinde büyük bir etkiye sahiptir.

Su Nasıl Oluşur: Doğada gaz, katı ve sıvı olarak bulunan su, hayati bir öneme sahiptir. Bir oksijen ve iki hidrojen atomundan oluşan suyun döngüsü aslında okyanuslardan başlar. Dünyanın oluşum sürecinde oksijen ve hidrojen atomlarının birleşmesiyle meydana gelen su, sürekli bir döngüde hareket etmektedir. Önce buharlaşan su daha sonra yoğunlaşır ve gökyüzünden yağmur olarak yeryüzüne geri döner. Ayrıca yer altında depolanan su bitkiler tarafından sürekli emilir ve bu sayede atmosfere tekrar salınmaktadır. Gezegendeki yaşamın devam edebilmesi için kritik bir öneme sahip olan suyun döngüsü de aynı şekilde önemlidir.

Su Döngüsü Nasıl Oluşur: Normalde su döngüsünün bir başlama noktası bulunmuyor. Bu yüzden okyanuslardan başlayarak su döngüsünün ele alınması doğru olacaktır. Su döngüsü, güneş tarafından harekete geçirilir. Okyanuslardaki su ısınır ve bu su atmosfere doğru buharlaşır. Hava akımı bu aşamada yükselirken su buharları atmosfere kadar taşınmaktadır. Atmosferdeki soğuk hava, bulutlarda yoğunlaşır. Bu aşamada bulutlar hava akımları sayesinde hareket etmeye devam eder. Hareket halindeki bulutlar bir araya gelerek son aşamada yağış şeklinde dünyaya düşer.

Sadece yağmur olarak değil, kar şeklinde de yeryüzüne düşen yağışlar binlerce yıl kalabilecek şekilde buzul ve buz tepeleri olarak oluşturabilir. Özellikle ılıman bölgelerde kar örtüleri erirken toprak yüzeyinden akış başlatır ve sel gibi doğal afetler oluşabilir. Ancak yer çekimi etkisiyle yağışın çoğu toprağa ve okyanuslara düşmektedir. Su döngüsünde nehirlere de karışan su son aşamada okyanuslara doğru düşmeye devam eder.

Suyun Gaz Hali Nedir?

Suyun gaz haline su buharı adı verilir. Üç farklı halde bulunabilen suyun gaz galine geçişi kaynama ya da sıvı halden buharlaşma ile başlamaktadır. Suyun içeriğinde yer alan moleküllerin ısıya maruz kalarak hareket etmesiyle birlikte gaz haline geçiş sağlanır. Atmosferdeki suyun gaz formu olan su buharı genelde suyun buharlaşması ya da sıcaklık artışıyla oluşmaktadır. Doğada sürekli döngü içerisinde olan su buharı, buharlaşma ile tekrar sıvı haline geri dönebilir.

Gündelik yaşamda suyun gaz halini farklı örneklerle sıralayabiliriz. Örnek olarak evde hazırladığımız çay için kaynatılan su önce sıvı haldedir ve daha sonra sonra ısınarak buhar halini alır. Kuruması için asılan kıyafetlerde de suyun gaz haline geçişi söz konusudur.

 

Atmosferde önemli bir rol oynayan su buharı, iklim değişikliğinde, yağışın meydana gelmesinde ve bulutların oluşumunda kritik bir yere sahiptir. Dünyanın ısınmasına da katkıda bulunan su buharı gündelik yaşamın her noktasında vardır. Ayrıca yaşamın devamı için suyun gaz hali, vazgeçilmez bir faktördür.

Su Döngüsünün Canlılar için Önemi Nedir?

Doğal dengenin korunması ve bu dengenin devam etmesi adına dünyanın birçok eyleme katkıda bulunduğu biliniyor. Doğal döngüler en önemlisi de canlıların hayatı için ciddi önem taşıyor. Yer altı veya yer üstünde yaşamına devam eden canlılar ve bitkiler, oksijen döngüsünün yerine getirilmesi adına birçok görev üstleniyor. Tam da bu noktada temel ihtiyacımız olan su da en kritik doğal kaynaklar arasında yerini alıyor.

Su döngüsü, dünyanın varoluşundan günümüze kadar hem canlı hem de yaşam formlarının suya ulaşmasını sağlıyor. Dolaşım, sindirim ve solunum gibi sistemler için de gerekli olan su döngüsü;

• Kuraklığının önüne geçer.
• Dünyadaki iklim farklılıklarını oluşturur.
• Bitkilerin fotosentez yapması için ihtiyacı olan mineralleri oluşturur.
• Yer altına suyun depolanmasını sağlar. Bu sayede insanlar ve diğer canlı türlerinin su ihtiyacı karşılanır.

Bunların yanı sıra su döngüsünü olumsuz etkileyen bazı faktörler de bulunmaktadır. Bunlar;

• Karbon ayak izi sebebiyle hava kirliliği
• Sanayileşme
• Yer altı sularının yanlış ve fazla tüketimi
• Yeşil ve ormanlık alanların kentleşme sebebiyle azaltılması
• Orman yangınları
• Atık suların temizlenmeden deniz ve okyanuslara akıtılması